Novecento – to po włosku wiek dwudziesty – a zarazem przydomek chłopca, który u progu tego wieku, w roku 1900, został porzucony jako niemowlę na fortepianie w sali balowej transoceanicznego statku. Wtedy nikt jeszcze nie mógł wiedzieć, że mając osiem lat, chłopiec ujawni talent wielkiego pianisty, a statek stanie się dla niego domem i światem, którego nie opuści w najbardziej nawet dramatycznych okolicznościach. Spektakl, nagrodzony na festiwalu teatru współczesnego Rzeczywistość przedstawiona w Zabrzu oraz Wrocławskich Spotkaniach Jednego Aktora, powraca w czternaście lat po premierze w jeszcze bardziej nostalgicznej wersji.

Rozmowa z 2010 roku z Krzysztofem Prusem*, reżyserem

– Alessandro Baricco, z zawodu muzykolog, jest jednym z najciekawszych i zarazem najbardziej popularnych współczesnych włoskich pisarzy; na podstawie jego powieści powstały nagradzane filmy „Jedwab” oraz „1900 – człowiek legenda”. We wstępie do sztuki „Novecento”, która zresztą stała się podstawą do tego ostatniego filmu, autor dzieli się z czytelnikiem wątpliwościami: nie wie, czy napisał utwór teatralny. Czy da się go utwierdzić w przekonaniu, że jednak tak?

– Są tu wszystkie elementy prawdziwego teatru. Przede wszystkim to, z czego teatr się wywodzi: muzyka zawarta w kompozycji sztuki, obecna w lekkości frazy, brzmiąca w słowach bohaterów, czemu trudno zresztą się dziwić, skoro są oni jazzowymi muzykami. Tytułowy Novecento (po włosku „wiek dwudziesty”) jest pianistą. Przydomek nosi stąd, że urodził się w roku tysiącdziewięćsetnym; jako noworodka znaleziono go w sali balowej transatlantyku i właśnie na tym statku Novecento zamierza spędzić swoje życie, nigdy nie stanąć na lądzie. To ukazanie bohatera w wyabstrahowanej przestrzeni, jakby na scenie, to kolejny dowód na teatralność „Novecenta”. Sława genialnego pianisty dociera jednak na ląd, skąd przybywa jego rywal, muzyk, który określa się wynalazcą jazzu. Mamy więc konflikt – niezbędny element teatru – bezlitosny pojedynek dwóch osobowości, walkę pianistów na dźwięki. Narrator opowieści, trębacz z zespołu Novecenta, jest jednocześnie konferansjerem, zapowiadającym występy orkiestry. Czas więc na show, aktorski popis – nie oszukujmy się – to, co najbardziej kochamy w teatrze. Ale obok komicznych monologów znajdzie się też miejsce na prawdziwą poezję, opisy oceanu rozlewnego jak muzyka i muzyki głębokiej jak ocean. O teatralnej wyobraźni autora świadczy wreszcie pomysł inscenizacyjny, który wspólnie ze scenografem Markiem Mikulskim postaramy się tak rozwinąć, żeby nie było wątpliwości, że miejsce dla „Novecenta” jest właśnie w teatrze, o czym zresztą Baricco doskonale wie, tylko się z nami droczy.

–  A jaki jest powód, żeby wystawić tę sztukę w jeleniogórskim Teatrze im. Norwida?

– Powodem jest Jacek Grondowy, aktor, który ma wszelkie predyspozycje, żeby zagrać główną rolę. Przede wszystkim precyzję w budowaniu roli i rzetelność w docieraniu do scenicznej prawdy. Doświadczenie aktorskie, a także specyfika wykształcenia absolwenta wydziału lalek dopomoże mu odnaleźć się w plastycznej formie spektaklu. Wdzięk i obycie konferansjera oraz popularność wyniesiona z rozlicznych produkcji telewizyjnych będą pomocne w stworzeniu postaci, której żywiołem jest występowanie przed publicznością. Od razu, kiedy przeczytałem „Novecenta”, pomyślałem o Jacku, z którym pracowaliśmy już wspólnie trzy razy i wciąż jeszcze mamy ochotę na więcej.

* Krzysztof Prus, reżyser teatralny, autor ponad pięćdziesięciu inscenizacji. W jeleniogórskim Teatrze im. Norwida w latach 1998 – 2012 zrealizował zagrane ponad sto razy i nagrodzone na XII KTO w Warszawie „Na pełnym morzu” Sławomira Mrożka, „Far niente” Bogusława Schaeffera, „Ray miłośny” wg „Żywotów pań swowolnych” Brantôme’a, „Wódkę z rumem” Conora McPhersona, „Lillę Wenedę” Juliusza Słowackiego, „Madame de Sade” Yukio Mishimy oraz nagrodzone na festiwalach Rzeczywistość Przedstawiona w Zabrzu oraz Wrocławskich Spotkaniach Jednego Aktora „Novecento” Alessandra Baricco.